Harvard’ın mikro-doz lityum sürprizi: Alzheimer’ın kaderini değiştiren çöp arabaları
Boston – Harvard Tıp Fakültesi’nde yürütülen, Nature’da yayımlanan geniş kapsamlı çalışma, beynin “çöp toplama” sistemini kilitlediği iddia edilen düşük lityum seviyelerinin Alzheimer ile doğrudan bağlantılı olabileceğini ortaya koydu. Araştırmacılar, “lityum eksikliğinin” yalnızca duygu durumunu değil, nöronların kendi kendini temizleme kapasitesini de etkilediğini ilk kez gösterdi.
Farelerde “lityum sıfır” diyet: 60 günde Alzheimer benzeri tablo
Ekip, laboratuvar ortamında normal farelerin yemeklerinden lityumu tamamen çıkardığında 60 gün içinde şu değişiklikleri kaydetti:
• Mikroglia hücrelerinde enerji düşüşü
• Amiloid plaklarının %35 artışı
• Hafıza testlerinde başarı oranının %40’a varan gerilemesi
Alzheimer’a genetik olarak yatkın farelerde ise süreç iki kat hızlı ilerledi. Prof. Bruce Yankner, “Beyin, lityumun azlığında ‘çöp arabaları’nın (mikroglia) anahtarını kaybediyor” dedi.
İnsan beynindeki tablo: 8 farklı beyin bankası, tek ses
Massachusetts General, Duke ve Rush Üniversiteleri’ne ait 8 ayrı beyin bankasından toplanan 312 doku örneği incelendiğinde, Alzheimer’lı bireylerde lityum seviyesi sağlıklı bireylere göre ortalama %27 daha düşük bulundu. Bu farkın, hipokampus ve prefrontal korteks gibi “hafıza merkezlerinde” en belirgin olduğu görüldü.
Doğal lityum kaynakları: günde bir avuç ıspanak yeter mi?
• Kuruyemiş (ceviz, badem) – 1 porsiyon 0,2 mg
• Mineralli doğal su – 1 litre 0,1-0,4 mg
• Koyu yeşil yapraklılar (ıspanak, kara lahana) – 100 g 0,05 mg
Harvard ekibi, bu dozların gıda zincirinde “koruyucu” olabileceğini, ancak tedavi için bin kat daha küçük farmasötik mikro-dozlara ihtiyaç olacağını belirtiyor.
Klinik süreç ne zaman başlıyor?
Ekip, lityum orotatın insanlarda güvenliğini test etmek için FDA onaylı faz-1 çalışması için başvuruda bulundu. Hedef, bipolar hastalarında kullanılan günlük 900-1200 mg’lık dozun yaklaşık “binde biri”ne denk düşen 0,6-1,2 mg’lık mikro-dozun, 2026’da gönüllülerde denenmesi. İlk sonuçların 2027’de açıklanması planlanıyor.
Uzman uyarısı: “Kendi kendine lityum almayın”
Prof. Yankner, “Bipolar tedavisinde kullanılan dozlar, böbrek toksisitesine yol açabilir. Araştırmamız, düşük dozun beyni yeniden programlayabileceğini gösteriyor; ancak bu, reçetesiz takviye anlamına gelmez” dedi.
Sonuç: Harvard’ın mikro-doz lityum formülü, Alzheimer’daki “çöp arabası” mekanizmasını yeniden çalıştırarak, nöronları plak bombardımanına karşı uykuya yatırmak yerine, uyanık tutmayı hedefliyor.
