Kırmızı et veya sütü yedikten saatler sonra vücudunuz ürtikerle kaplıyor, mide kramplarına sarılıyor ya da boğazınız aniden şişiyorsa suçlu gıda zehirlenmesi değil; bir kene ısırığından devreye giren “gecikmeli alerji bombası” olabilir. Bilim insanları, Alpha-gal sendromu (AGS) adlı bu sıradışı tepkimenin yalnız ABD’yi değil, altı kıtayı birden sardığını duyuruyor.
Kırmızı etin gizli şifresi: Alpha-gal
AGS’nin tetikleyicisi, memelilerde doğal olarak bulunan ancak insan hücrelerinde yer almayan “galaktoz-alfa-1,3-galaktoz” (alpha-gal) şekeridir. Kene salyası bu molekülü kana enjeke ettiğinde bağışıklık sistemi onu yabancı ilan edip IgE antikorları devreye sokuyor. Bir sonraki et bifteği ya da süt yoğurdunda karşılaşılan alpha-gal, vücudu 2-6 saat sonra şiddetli kaşıntı, kusma, anjiyoödem veya anafilaksiye sürüklüyor.
Yayılan sadece keneler değil, farkındalık eksikliği de
• 2022 araştırması: ABD’deki doktorların %42’si AGS’yi daha önce hiç duymamış.
• CDC tahmini: Ülkede yaklaşık 450.000 kişi sessizce yaşıyor olabilir.
• Taşıyıcı türler: Lone star tick, siyah bacaklı geyik kenesi ve Avrupa’daki yeni popülasyonlar.
İklim değişikliği ve artan insan-doğa teması, kenelerin coğrafyasını genişletiyor; sonuçta AGS vakaları kıtalararası bir salgın görüntüsüne bürünüyor.
Tanınmaz belirtiler, tanınmayan hastalık
Semptomlar, ısırıktan 1-3 ay sonra ortaya çıkıp; et, jelatin, bazı ilaçlar (heparin) veya kozmetiklerle tetiklenebiliyor. Gecikmeli tablo nedeniyle çoğu hasta gıda zehirlenmesi zannediliyor.
Ne yapılmalı?
• Tetikleyicilerden tam kaçınma (et-süt-jelatin)
• Yeni kene ısırıklarını sıfıra indirme (uzun kollu, DEET, evcil hayvan kontrolü)
• EpiPen taşıma ve etiket okuma alışkanlığı
• Uzun süreli abstinansla antikor seviyelerinin düşebileceği umut veren olgular.
Bilim hâlâ yanıt arıyor: Aynı kene ısırığına rağmen kiminde ağır reaksiyon, kiminde sessiz seyir görülüyor. Önümüzdeki on yıl içinde, alerjiyi önleyen aşı veya biyolojik tedavilerin devreye girebileceği öngörülüyor.
Özet: Mangal keyfinden saatler sonra gelen ürtüker, artık “kırmızı et zehirlenmesi” değil; küresel bir kene kaynaklı alerjinin sesi. Alerjik tepki yaşayan herkesin “alpha-gal” paneli yaptırması, kenelerden korunma stratejisini güncellemesi hayati önemde.
