Alzheimer ve Demans: 65 Yaş Üzerindeki Bireylerin Gizli Tehlikesi
65 yaş ve üzerindeki bireylerde daha sık görülen Alzheimer ve Demans, zihinsel eriyonun sessizce geliştiği hastalıklardır. Klinik Psikolog Ecem Özcan Tatlıdil, bu hastalıkların en önemli risk faktörlerini açıkladı: Yüksek kolesterol ve Tip-2 diyabet. Tatlıdil, Alzheimer ve Demansın aynı şey olmadığını vurgulayarak, her iki hastalığa dair tüm merak edilenleri detaylıca anlattı.
Alzheimer ve Demans: Sessiz Zihinsel Erozyon
Klinik Psikolog Tatlıdil, "Alzheimer ve Demans, sessizce gelen bir zihinsel erozyondur. Kadınlar, erkeklere göre daha yüksek risk altındadır. Eğitim düzeyi düşük bireylerde hastalık daha yaygındır. Kafa travmaları, yüksek kolesterol, Tip-2 diyabet ve sürekli yüksek seyreden hiperglisemi de risk faktörüdür" dedi.
Demans: İlerleyici Beyin Sendromu
Uzmanlar, demansın hafıza, dikkat, dil, karar verme ve günlük yaşam becerileri gibi zihinsel işlevlerde bozulmayla seyreden ilerleyici bir beyin sendromu olduğunu belirtiyor. Tatlıdil, "Demans, birçok hastalığın yol açtığı bir klinik tablo olup, Alzheimer hastalığı en sık nedenidir. Her Alzheimer hastasının Demanslı olduğunu söyleyebiliriz, ancak her Demans hastasının Alzheimer hastalığı olduğunu söylemek mümkün değildir" ifadelerini kullandı.
Alzheimer ve Demansın Farkı
Tatlıdil, "Demans genel bir çatı tanımdır. Alzheimer ise bu çatı altında karşılaşılan en yaygın hastalıktır. Demans tablosunda en sık görülen hastalık Alzheimer hastalığıdır. Tüm Demans vakalarının yaklaşık %60-70'sini Alzheimer oluşturur" diye konuştu.
Demansın Belirtileri
Tatlıdil, yaşlanmayla birlikte hafif unutkanlık ve dikkat eksikliği yaşanabileceğini, ancak bunların Demans olarak nitelendirilmediğini açıkladı. "Demans tablosunda unutkanlıkla birlikte yön bulma güçlüğü, davranış bozuklukları ve karar vermede zorlanma gibi daha ağır belirtiler görülmektedir" dedi.
Alzheimer Hastalığı
Psikolog Tatlıdil, Alzheimer hastalığının beynin yapıtaşı olan nöronları harap ettiğini ve en çok etkilenen bölgeyi belleğin merkezi olan hippokampustan bahsetti. "Bu yüzden hastalık genellikle unutkanlıkla başlar. Zamanla nöron kaybı yayılır, beyin kütlesi azalır (atrofi), düşünme ve davranış becerileri bozulur" ifadelerini kullandı.
Alzheimer Hastalığının Evreleri
Tatlıdil, Alzheimer hastalığının evrelerini şu şekilde anlattı:
- Ilımlı Bilişsel Bozukluk (MCI): Belirtiler başlar, ancak günlük yaşam etkilenmez.
- Erken Evre: Unutkanlık belirgindir, sosyal işlevler zorlaşır.
- Orta Evre: Günlük işlerde bağımlılık başlar.
- İleri Evre: Kişisel bakım bile yapılamaz hâle gelir.
Risk Faktörleri
Tatlıdil, "Kadınlar, erkeklere göre daha yüksek risk altındadır. Eğitim düzeyi düşük olan bireylerde hastalık daha yaygındır. Kafa travmaları, yüksek kolesterol, Tip-2 diyabet ve sürekli yüksek seyreden hiperglisemi de risk faktörüdür. Düzensiz ve sağlıksız beslenme, beyin hücrelerinin enerji dengesini zayıflatarak Demans lehine risk teşkil eder. Uykusuzluk ve uyku düzensizlikleri de özellikle yaşlılarda bilişsel gerilemeye zemin hazırlayabilir" şeklinde konuştu.
Erken Başlangıçlı Alzheimer
Tatlıdil, erken başlangıçlı Alzheimerin 65 yaşından önce başladığını ve daha hızlı ilerlediğini, ancak nadir olduğunu belirtti. "Geç başlangıçlı Alzheimer 65 yaşından sonra başlar ve daha yaygındır, genellikle yavaş seyreder" dedi.
Demans Tanısı
Tatlıdil, Demans tanısı koyabilmek için genellikle üç temel şartın arandığını vurguladı: Bireyin zihinsel performansında belirgin bir bozulma, bu bozulmanın birden fazla bilişsel alana yayılması ve günlük yaşam işlevlerinin bu durumdan olumsuz etkilenmesi.
Demansın Belirtileri
Tatlıdil, Demansın belirtilerini şu şekilde sıraladı:
- Kognitif Belirtiler: Unutkanlık (yakın ve uzak geçmiş), kelime bulma güçlüğü, dikkat dağınıklığı ve yön karıştırma.
- Davranışsal Belirtiler: Depresyon, kaygı, sinirlilik, içe kapanma ve sanrılar, halüsinasyonlar.
- İşlevsel Belirtiler: Alışveriş ve para işlerinde zorlanma, yemek yapma, temizlik, hobi aktivitelerinde azalma ve kişisel bakımı ihmal.
Her Unutkanlık Demans mı?
Tatlıdil, "Her unutkanlık Demans değildir. Kimi bireylerde yalnızca subjektif unutkanlık olabilir, yani testlerde bozukluk görülmez ama kişi unutkanlıktan yakınır. Bu kişiler risk grubunda sayılır. Hafif Kognitif Bozukluk ise Demansa dönüşebilecek erken uyarı aşamasıdır" dedi.
Demansla Karışabilen Durumlar
Tatlıdil, "Depresyon yaşlı bireylerde bazen Demansla karışabilir. Deliryum (Ani Bilinç Bulanıklığı), B12 Eksikliği, Hipotiroidizm ve bazı enfeksiyonlar ile bazı ilaçların yan etkileri de dikkate alınmalıdır" ifadelerini kullandı.
Demansın Tedavisi
Tatlıdil, Alzheimer ve diğer nörodejeneratif Demanslar için kesin bir tedavi olmadığını, ancak bazı ilaçların belirtileri hafiflettiğini ve hastalığın ilerlemesini yavaşlattığını belirtti. "Psikososyal destek, güvenli ortam oluşturma ve bakım planlaması tedavinin temelini oluşturur" dedi.
Demans Riskinin Azaltılması
Tatlıdil, "Demans riskinin azaltılabilmesi mümkündür. Bunu sağlamak için kişinin fiziksel ve zihinsel olarak aktif kalması, sağlıklı beslenmesi, tansiyon, kolesterol ve diyabetini kontrol altında tutması, sosyal ilişkileri sürdürülmesi ile sigara ve alkol tüketimini azaltması önemlidir" ifadelerini kullandı.
Dünya Genelindeki Durum
Tatlıdil, dünyada her 3 saniyede bir kişinin Demans tanısı aldığını ve 2050 yılında Demanslı birey sayısının 150 milyonu aşması beklendiğini belirtti. Tatlıdil, hastalara sahip bireylerin yakınlarının yapması gerekenleri şu şekilde sıraladı:
- Tartışmayın, hatırlatmaya çalışın.
- Kısa, net ve basit cümleler kullanın.
- Günlük rutinleri koruyun, hastada güvenlik hissi yaratır.
- Evin fiziksel güvenliğini gözden geçirin (kesici/yanıcı eşyaları kaldırın).
- En önemlisi, sabırlı olun. Zorlayıcı davranışlar hastalığın bir parçasıdır ve kişisel alın
